هنر دیجیتال چطور متولد شد؟
هنر دیجیتال برخاسته از انقلاب تکنولوژیکی است که با اختراع و پیشرفت کامپیوتر شکل گرفت. در این نوشته که بیشتر آن خلاصه‌ای از مطالب کتاب هنر در عصر دیجیتال نوشته بروس وندز است، به این موضوع می‌پردازیم.
سیر شکل‌گیری و تحولات هنر دیجیتال چه بود؟
از نظر بروس وَندز (Bruce Wands) ریشه‌های هنر دیجیتال را می‌توان در غارنگاری‌های ماقبل تاریخ در فرانسه و شمال اسپانیا جستجو کرد. می‌توان آنها را نخستین و ابتدایی‌ترین شکل تجربه فضای سه‌بعدی به شمار آورد. بنای ماقبل تاریخ استون‌هنج (Stonehenge)، چگونگی تقابل هنر، فرهنگ و دستاوردهای علمی بشر آن زمان را در حوزه‌های ریاضی و نجوم نشان می‌دهد.
در طول قرن نوزدهم میلادی که در آن پیشرفت‌های علمی و اختراعات گسترش یافته بود، زیرساخت‌های اساسی علوم کامپیوتر بنانهاده شد. ماشین‌حساب دست‌ساز مکانیکی چارلز بَبِج (Charles Babbage) انگلیسی در سال ۱۸۳۴ میلادی قدم بزرگی در راه ابداع کامپیوتری است که امروزه می‌شناسیم. اختراع تلگراف، مورس، تلفن و صفحه کلید (برگرفته از ماشین تحریر) باقی اختراعات مربوط به این عرصه است. جُرج ایستمَن (George Eastman) با تولید دوربین کُداک و فیلم حلقه‌ای در سال ۱۸۸۸ راه را برای اختراع پویانمایی استاپ‌موشن توسط ژرژ مه‌لیس (George Méliès) هموار کرد. این اختراعات را می‌توان علل اصلی پیشرفت رسانه‌های مکانیکی و الکترونیکی دانست.
هنر دیجیتال اندکی پس از پیشرفت کامپیوترها متولد شد. در واقع پس از پایان جنگ جهانی دوم، سامانه‌های جدید طراحی شده برای جنگ در مسیرهای دیگر به کار گرفته شد. اختراع کامپیوتر ENIAC در دانشگاه پنسیلوانیا، در سال ۱۹۴۶، را می‌توان طلوع عصر دیجیتال دانست، زیرا در نتیجه دستاوردهای آن دوران، مسیر محاسبات پیشرفته فراهم شد. در سال ۱۹۵۰ ریاضی‌دان انگلیسی، آلن تیورینگ (Alan Turing) مقاله‌ای منتشر کرد که در آن «آزمایش تیورینگ» را توصیف می‌کرد. این آزمون که روشی برای سنجش میزان هوشمندی ماشین است، به این صورت انجام می‌گیرد که یک شخص به عنوان آزمایشگر، با یک ماشین و یک انسان به گفتگو می‌نشیند و سعی در تشخیص ماشین از انسان دارد. در صورتی که ماشین بتواند قاضی را به گونه‌ای فریب دهد که در قضاوت خود دچار اشتباه شود، توانسته است آزمون را با موفقیت پشت سر بگذارد. در همین سال UNIVAC، اولین کامپیوتر همه‌کاره برای کنترل اطلاعات نوشتاری و ارقامی طراحی شد.
بن لاپوسکی (Ben Laposky) از اولین کسانی بود که فناوری نقش اساسی در پروژه‌های هنری او داشت. او در اوایل سال ۱۹۵۰، تصاویری الکترونیکی از امواج نوسان‌نما تهیه کرد: الگوهای ترسیمی پیچیده‌ی ریاضی که دست انسان توان ترسیم آن را ندارد. تصاویر کار او با دست‌کاری پرتوهای الکترونیکی و ثبت آنها بر روی فیلم پرسرعت شکل گرفت. در سال ۱۹۵۱ اولین کامپیوتر مجهز به نمایشگر ویدئویی با قابلیت نمایش لحظه‌ای در مؤسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) بهره‌برداری شد. در ادامه‌ی این ابداعات، از اولین قلم نوری در سال ۱۹۵۵ و اولین ریزتراشه در سال ۱۹۵۹ رونمایی شد.
در دهه‌ی شصت، مجموعه‌ی ارقام و حروف استاندارد امریکایی (ASCII) برای رمزگذاری تبادل اطلاعات و ذخیره و بازیابی داده‌های متنی مرسوم گشت که شامل تمام دکمه‌های صفحه‌کلید، مانند حروف، اعداد، نشانه‌های نوشتاری، و غیره، به صورت رمزگذاری دوتایی بود.
مسیر حرکت هنر دیجیتال در دهه‌ی هفتاد به واسطه‌ی هنرمندان پیشرو در حوزه‌ی فناوری تثبیت شد. باید خاطرنشان ساخت که مراحل بسیار مهمی از هنر دیجیتال در همین دوره طی شده است. دوره‌ای که دسترسی به کامپیوتر همچنان دشوار بود و بسیاری از پروژه‌های آزمایشی در مؤسسه‌های تحقیقاتی یا دانشگاه‌ها صورت می‌گرفت. در سال ۱۹۷۰ مرکز تحقیقاتی پالو‌آلتو با هدف تحقیقات در زمینه‌ی برنامه‌های گرافیکی، تأسیس شد. در همین سال سامانه‌ی رنگی گرافیکی با تفکیک‌پذیری بالا به نام جنِی‌گرافیکس (Genigraphics) معرفی شد. این سامانه مور استفاده‌ی هنرمندان برای خلق تصاویر دیجیتالی با کیفیت بالا و برنامه‌های تجاری گرافیکی قرار گرفت. در سال ۱۹۷۳ گروه ویژه‌ی گرافیکی SIGGRAPH تأسیس شد که از ابتدا، از جمله پیشگامان توسعه‌ی گرافیک کامپیوتری به شمار می‌رفت. اولین کامپیوتر شخصی با قابلیت‌های رنگی گرافیکی، اپل ۲ در سال ۱۹۷۷ ساخته شد.
در سال ۱۹۸۰ شرکت IBM اولین کامپیوتر شخصی خود را، با محدوده‌ی کوچکی از پالت‌های رنگی و تفکیک‌پذیری، به بازار عرضه کرد. در این سال‌ها بود که با عرضه‌ی نرم‌افزارهای گرافیکی، مانند PaintBrush، هنرمندان قادر به خلق تصاویر دیجیتالی شدند و می‌توانستند نتیجه‌ی کار را چاپ یا به صورت اسلاید ارائه کنند.
یکی از مهم‌ترین رویداد‌ها برای هنر دیجیتال در سال ۱۹۸۵ اتفاق افتاد. تولد نسل کارت‌های ۲۴ بیت رنگی، تفکیک‌پذیری واقعی عکس رنگی و بازیابی آن در محیط کامپیوتر را امکان‌پذیر ساخت و در بستر همین توسعه بود که شرکت ادوبی نرم‌افزار فتوشاپ را منتشر کرد. با توسعه‌ی بیشتر نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، بسیاری از هنرمندان مجذوب خلق آثار هنری با کامپیوتر‌های شخصی شدند. در این دهه، نه تنها توجه به هنر دیجیتال همچنان مسیری رو به رشد را طی کرد، بلکه مشاغل بسیاری نیز به ویژه در زمینه‌ی طراحی گرافیک کامپیوتری ایجاد شد.
ظهور استاندارد جهانی برای ایجاد صفحات وب (HTML) در سال ۱۹۹۲ را می‌توان از عوامل مؤثر در پیشرفت شبکه‌ی جهانی وب (World Wide Web) به شمار آورد. سال بعد، اولین مرورگر گرافیکی وب به نام Mosaic با امکان نمایش هم‌زمان متن و تصویر، و اندکی پس از آن، مرورگر Netscape معرفی شدند. در واقع رشد سریع اینترنت در دهه‌ی ۹۰ عرصه‌ی ارتباطات را دگرگون کرد.
منبع: وندز، بروس (۱۳۹۳)، هنر در عصر دیجیتال، ترجمه‌ی مهدی مقیم‌نژاد و محمدعلی مقصودی، چاپ اول، تهران: سوره مهر.
دیدگاهتان را بنویسید